Limfa to płyn, krążący w naczyniach układu limfatycznego. W ciele człowieka pełni szereg istotnych funkcji. Do najważniejszych możemy zaliczyć:
- Funkcja transportująca – limfa odpowiada za transport szkodliwych produktów przemiany materii, odprowadza je z tkanek. Transportuje również tłuszcze z jelita cienkiego. Wyspecjalizowane naczynia układu limfatycznego znajdujące się w obrębie jelita cienkiego zbudowane są w taki sposób, że umożliwiają odbieranie cząsteczek tłuszczy i transportują je w głąb ciała człowieka. Dzięki temu procesowi możliwy jest transport tłuszczy z jelita do krwioobiegu z pominięciem wątroby.
- Funkcja odpornościowa – w limfie obecne są komórki układu odpornościowego. Podczas infekcji, komórki te transportowane są do różnych tkanek.
Jak powstaje limfa? Co wchodzi w skład limy?
Skład limfy nie różni się znacząco od składu osocza krwi, zawiera natomiast mniejszą ilość białek, głownie globulin. Skład limfy różni się w zależności od miejsca powstawania, dla przykładu chłonka obecna w obrębie jelita cienkiego, będzie charakteryzowała się zwiększoną ilością tłuszczy. Do głównych składników limy zaliczamy:
- Wodę
- Białka
- Tłuszcze
- Komórki układu odpornościowego
- Czynniki krzepnięcia krwi i inne.
W pierwszym etapie powstawania limfy, osocze przefiltrowane przez ściany naczyń krwionośnych przedostaje się do narządów i okolicznych tkanek. W kolejnym etapie, powstała chłonka zostaje zebrana przez ślepo zakończone cienkie naczynia limfatyczne by wraz z biegiem czasu przedostawać się do co raz większych naczyń.
Układ limfatyczny co to jest?
Układ limfatyczny to jeden z dwóch układów w ciele człowieka, w którego budowie możemy wyróżnić naczynia. Przypomina on budową układ krwionośny, jednak różni się od niego kilkoma istotnymi cechami. Układ limfatyczny nie jest bowiem układem zamkniętym lecz półzamkniętym. Tak jak wcześniej wspomniano posiada on ślepo zakończone naczynia. Prócz naczyń limfatycznych w jego składzie możemy wyróżnić:
- Węzły chłonne
- Narządy limfatyczne (grasica, śledziona, grudki chłonne)
Migdałki gardłowe to elementy układu limfatycznego, stanowią one skupisko tkanki chłonnej znajdującej się w nosowej części gardła. Stanowią one ważny element ochrony przed patogenami.
Układ limfatyczny, w przeciwieństwie do układu krążenia nie ma swoistych mięśni. Za ruch limfy w naczyniach limfatycznych odpowiedzialne są skórcze mięśni szkieletowych. Podczas ruchu, dochodzi do skurczu mięśni szkieletowych, które uciskając naczynia limfatyczne „pompują” limfę w naczyniach limfatycznych. Osoby o obniżonej aktywności fizycznej lub takie, które posiadają siedzący tryb pracy są szczególnie narażone na występowanie obrzęków limfatycznych.
Choroby układu limfatycznego
Obrzęk limfatyczny – prawidłowo limfa powinna krążyć w naczyniach nieprzerwanie. Czasami zdarzyć się może sytuacja, że limfa spowolni lub zupełnie przestanie się przemieszczać. W takiej sytuacji limfa za sprawa zwiększonego miejscowo ciśnienia może zacząć sączyć się przez naczynia limfatyczne do pobliskich tkanek. Obrzęk limfatyczny może być niebezpieczny, bowiem w składzie chłonki obecne są szkodliwe metabolity. Sącząca się limfa kumuluje metabolity w jednym miejscu, a więc zwiększa się ich miejscowe stężenie co może skutkować rozwojem stanu zapalnego. Najczęściej występującym obrzękiem limfatycznym jest obrzęk nóg. Dzieje się tak ponieważ limfa z dystalnej części nóg ma znacznie większą drogę do pokonania niż ta, która powstaje w rękach czy głowie. Dodatkowo siła jaką trzeba użyć do transportu chłonki z nóg jest duża – limfa musi przeciwstawić się sile grawitacji. Kto jest szczególnie narażony na występowanie obrzęków limfatycznych?
- Osoby o niskiej aktywności fizycznej
- Osoby po operacji
- Po przebytym urazie
- Osoby chorujące na nowotwory
- Osoby chorujące na reumatoidalne zapalenie stawów
Aby ustalić przyczynę obrzęku i go wyleczyć warto odwiedzić gabinet fizjoterapeutyczny. Fizjoterapeuta na podstawie badań dobierze najlepsze możliwe leczenie. Najczęściej wykorzystywaną techniką drenażu limfatycznego jest manualny drenaż limfatyczny. Polega on na odpowiednim masowaniu obrzęku, wykorzystując do tego odpowiednie chwyty i techniki. Zwykle masaż limfatyczny zaczyna się od delikatnego głaskania by w kolejnych etapach z większą siłą masować i uciskać miejsce, w którym występuje obrzęk oraz dookoła niego. Odpowiednio przeprowadzony manualny drenaż limfatyczny pozwala na odprowadzenie zalegającej limfy w tkankach do pobliskich węzłów chłonnych oraz przywraca odpowiednią cyrkulację limfy w naczyniach. Co raz częściej w gabinetach fizjoterapeutycznych możemy spotkać specjalne pneumatyczne urządzenia do drenażu limfatycznego. Urządzenia te zbudowane są z kilku komór, do których w odpowiedniej kolejności i pod odpowiednim ciśnieniem wtłaczane jest powietrze, dzięki temu dochodzi do ucisku w miejscu obrzęku jak i w okolicznych tkankach.
Słoniowacizna – to obrzęk tkanek ostatniego stopnia, który spowodowany jest długotrwałym zastojem limfy. Powstaje najczęściej na skutek wad wrodzonych lub po uszkodzeniu naczyń limfatycznych. Pierwotny obrzęk limfatyczny powstaje na skutek nieprawidłowo zbudowanych naczyń limfatycznych (zazwyczaj są za wąskie), które nie są w stanie poradzić sobie z ilością limfy jaka przez nie przepływa, co skutkuje systematycznym jej sączeniem ze światła naczyń do pobliskich tkanek. Wtórny obrzęk limfatyczny powstaje natomiast na skutek uszkodzenia naczyń limfatycznych. Dzieje się tak za sprawą m.in.:
- Przewlekłej niewydolności żylnej
- W wyniku urazu
- Po operacjach
Leczenie słoniowacizny jest trudne i czasochłonne. Do standardowej fizjoterapii obrzęków limfatycznych włącza się farmakologie podawaną doustnie w formie tabletek oraz miejscowo na skórę w formie kremów. W zaawansowanych przypadkach słoniowacizny niezbędna może się okazać interwencja chirurgiczna.
Ostre zapalenie naczyń limfatycznych – najczęstszą przyczyną występowania tego schorzenia jest infekcja bakteryjna. Pacjenci chorujący na zapalenie naczyń limfatycznych najczęściej odczuwają silny ból a na skórze obecne są charakterystyczne czerwone pręgi, które biegną wzdłuż naczyń limfatycznych. U niektórych pacjentów objawem towarzyszącym jest wysoka gorączka oraz ogólne złe samopoczucie. W leczeniu ostrego zapalenia naczyń limfatycznych stosuje się antybiotyki.
